Indrukwekkend: het verdriet van vestingstad Terezín/Theresienstadt

Dankzij de stralende zon, het heerlijke buiten zijn en mijn liefde voor Tsjechië voelde ik me tijdens mijn fietsvakantie in Tsjechië supervrolijk. Maar er stond ook een tussenstop op het programma aan een plek die zo triest is, dat het verdriet gewoon te groot is om te bevatten. Ik heb het over Terezín oftewel Theresienstadt. Wat in de 18e eeuw begon als een indrukwekkend fort, veranderde in de Tweede Wereldoorlog in een gitzwarte plek. Het werd een plek waar Joden onder onmenselijke omstandigheden leefden, stierven en werden afgevoerd naar een vernietigingskamp. Tijdens mijn korte bezoek aan Theresienstadt stond ik stil bij deze periode én een periode die langer geleden is: de tijd waarin hier een ondergrondse oorlog werd gevoerd.

• Hier vind je mijn Top 10 met mooiste plekken in Tsjechië
• Bekijk hier wat je kunt doen in Tsjechië (of haal alle info in huis met deze reisgidsen over Tsjechië)
• Kijk hier voor adresjes om te overnachten in Tsjechië
• Lees hier over de mogelijke routes naar Tsjechië
• Hier verzamel ik de mooiste reizen naar Tsjechië van verschillende reisorganisaties en hier zet ik actuele kortingen en gratis extra’s bij elkaar

Terezín/Theresienstadt tijdens de Tweede Wereldoorlog

Daar stond ik dan met mijn fiets, zonnebril op mijn neus en de geur van zonnebrandcrème om me heen. Zomaar op een stralende zomerdag met mijn neus op de geschiedenis gedrukt. Voor me lag een uitgestrekte begraafplaats met daarachter de muur van de Kleine Vesting van Terezín, waar de Gestapo in de Tweede Wereldoorlog een gevangenis had gevestigd. In de nabijgelegen Grote Vesting van Theresienstadt (een complete ommuurde stad) zaten nog veel meer Joden opgesloten in de getto die daar was gecreëerd. Wat een onbeschrijflijke ellende.

De leefomstandigheden in de Grote Vesting (een complete ommuurde stad) waren verschrikkelijk: daar waar eerst zo’n 7.000 Tsjechoslowaken hadden gewoond, woonden nu maar liefst 50.000 mensen. Er was niet genoeg te eten voor iedereen en wie ook maar enigszins in opstand kwam, werd naar de gevangenis in de Kleine Vesting gestuurd, waar alles nog veel erger was.

Tussen november 1941 en april 1945 werden 139.667 Joden naar Theresienstadt gedeporteerd. 33.818 van hen stierven ter plekke door de slechte omstandigheden, ziektes, marteling of executie. Daarnaast werden 88.000 Joden vanuit Theresienstadt gedeporteerd naar vernietigingskampen. Vlak voordat het kamp werd bevrijd, werd een groot deel van de gevangenen geëxecuteerd en in massagraven gedumpt. Zij zijn na de oorlog herbegraven naast de vesting. (bron: Wikipedia)

Tegenwoordig is in de Kleine Vesting een museum gevestigd. Hier kun je ook de propagandafilm zien die de nazi’s maakten om de schijn te wekken dat mensen het hier goed hadden. Ik had zelf deze keer geen tijd om naar binnen te gaan, naar de poort met Arbeit macht frei erboven en naar de barakken waar zoveel puur kwaad plaatsvond. Maar wat is het belangrijk om ervoor te zorgen dat dit gruwelijke hoofdstuk uit de geschiedenis nooit wordt vergeten!

Het ontstaan van Terezín/Theresienstadt

Ook de Grote Vesting van Terezín/Theresienstadt kun je bezoeken. Het is een hele rare gewaarwording om door de poort in de vestingmuren te fietsen en te ontdekken dat binnen die muren gewoon een compleet dorp past, inclusief kerk, speeltuinen, winkels en woningen.

De Kleine en de Grote vesting werden in de 18e eeuw gebouwd door keizer Josef II, die hiermee het verkeer tussen Dresden en Praag (over de weg en over de rivier) wilde controleren en Praag wilde beschermen tegen de Pruisen. De keizer noemde het fort naar zijn moeder: Maria Theresia van Oostenrijk.

Technisch hoogstandje

De vesting zit enorm knap in elkaar en is volledig symmetrisch. Toen ze werd gebouwd, stond de vesting in een vlak landschap waar verder niets was. Het zicht was daardoor aan alle kanten optimaal. Binnen de muren was genoeg ruimte om een groot leger te huisvesten en te voeden.

Om echt een goed idee te krijgen van hoe groot de vesting is en hoe slim ze in elkaar zit, is een bezoek aan het museum in de Grote Vesting een aanrader. Daar staat onder andere een schaalmodel waar je alle muren, grachten, bastions en andere onderdelen als één geheel kunt bekijken.

Verborgen gangen

Hier kwam ik erachter dat het fort nog groter is dan je aan de buitenkant kunt zien. Er zit namelijk ook nog een heel netwerk aan ondergrondse gangen onder, dat je met een gids kunt bezoeken. Onder de grond is het pikkedonker, dus eerst staken we een kaarsje aan.

Je moet voor deze rondleiding geen last hebben van claustrofobie en niet bang zijn in het donker. De gangetjes zijn smal en laag en op sommige stukken is het echt stikdonker.

Ondergrondse oorlogsvoering

In de ondergrondse gangen van Terezín werd een bijzonder soort oorlog uitgevonden. Het doel was namelijk om een gang te graven onder de plek waar de vijand geschut had staan in loopgraven rondom het fort. Als je precies op de goede plek onder zo’n loopgraaf een mijn tot ontploffing kon brengen, kon je de vijand een gevoelige slag toebrengen. Maar… die probeerde dat natuurlijk andersom ook te doen. Beide kanten waren dus voortdurend nieuwe gangen aan het graven, waarbij ze tussendoor steeds goed luisterden of ze konden horen waar de vijand op dat moment was. Ook werd er behalve van mijnen gebruikgemaakt van giftige gassen.

Bezoek Terezín/Theresienstadt zelf

Al met al was mijn bezoek aan Terezín/Theresienstadt veel te kort. Ik weet zeker dat deze vestingstad nog eindeloos veel meer verhalen te vertellen heeft. Maar ja, ik had er al een hele dag fietsen op zitten en het liep tegen sluitingstijd. Mijn tip zou dan ook zijn om minstens een halve dag de tijd te nemen voor een bezoek aan Theresienstadt. Ben je net als ik op fietsvakantie in Tsjechië, las dan zo mogelijk een pauze in om Terezín en het nabijgelegen Litoměřice goed te kunnen bekijken.

Ben je nieuwsgierig geworden? Meer informatie over een bezoek aan de Kleine Vesting en de Grote Vesting vind je hier. Ook op de websites van de regio Ústí nad Labem en die van het Tsjechische verkeersbureau vind je informatie. Maar je kunt ook nu meteen een virtueel bezoek brengen aan de Kleine en de Grote vesting van Terezín.

In deze video zie je meer van Terezín en mijn fietsvakantie in Tsjechië. Als je het leuk vindt om video’s over Tsjechië te zien, kun je je abonneren zodat je er nooit meer eentje mist.

Ben je ook een vakantie in Tsjechië aan het plannen? Dan kan deze reisgids Tsjechië heel handig zijn.

Ik werd uitgenodigd om Terezín te bezoeken voor Stralend Tsjechië.

Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.